Institusi Raja perkasa kedaulatan negara

Oleh Mohd Ayob Abd Razid

IDEA Raja Berperlembagaan lahir daripada cadangan Suruhanjaya Reid (1956). Suruhanjaya ini diberi mandat untuk menggubal Perlembagaan bagi Persekutuan Tanah Melayu seperti termaktub dalam Perjanjian London 1956.

Di antara cadangan dikemukakan ialah negara hendaklah berlandaskan prinsip demokrasi, mewujudkan sebuah Kerajaan Pusat dan Raja Berperlembagaan.

Laporan Suruhanjaya Reid diterbitkan pada Februari 1957 dan Parlimen British menerima cadangan itu pada Mei 1957. Ia kemudiannya disahkan Majlis Perundangan Persekutuan Tanah Melayu pada 17 Ogos 1957.

Sebenarnya, idea Raja Berperlembagaan yang berasaskan perlembagaan Barat mula bertapak di Johor apabila Undang-Undang Tubuh Kerajaan Johor diperkenalkan oleh Sultan Abu Bakar pada 1895. Undang-undang terbabit menyerap unsur demokrasi dan sistem Raja Berperlembagaan.

Misalnya, dalam aspek pentadbiran negeri, Raja dibantu oleh sebuah Majlis Mesyuarat Kerajaan yang menyerupai Parlimen. Majlis Mesyuarat Kerajaan terdiri daripada Majlis Negeri dan Jemaah Menteri.

Untuk memastikan kedudukan Raja menjadi lebih mantap dan dihormati, maka pada 18 Januari 1993 kerajaan meminda Perlembagaan Persekutuan berhubung kekebalan (immunity) Raja-Raja kerana pengecualian Raja-Raja daripada tindakan undang-undang tidak lagi dilihat selari dengan perubahan zaman.

Rakyat perlu juga dilindungi daripada dianiaya atau dizalimi oleh Raja. Pastinya, kita tidak mahu berlaku seperti dicatat dalam kitab Sejarah Melayu mengenai Raja Muhammad, anak Sultan Mansur Shah membunuh Tun Besar hanya disebabkan destarnya tercampak ditimpa bola raga yang disepak oleh Tun Besar.

Akibat tindakan zalim anak raja itu, rakyat Melaka tidak sanggup berajakan putera berwatak ganas itu seperti diungkap Bendahara: 'Hamba Melayu tiada pernah durhaka, tetapi janganlah kita bertuankan anak raja seorang ini". Malah, Sultan Mansur Syah tidak menyebelahi anaknya. Baginda bertitah: 'Celakalah si Muhammad ini. Hai Muhammad, apalah dayaku, engkau ditolak bumi Melaka".

Apa pun, kita tidak mahu institusi raja berpindah ke muzium seni dan budaya seperti diungkap Sultan Azlan Shah ketika dianugerahkan Doktor Kehormat Undang-undang, di Majlis Konvokesyen, Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang pada 29 Jun 1980.

Justeru, kefahaman rakyat terhadap Raja Berperlembagaan mestilah jelas. Anggapan bahawa peranan Raja hanya bersifat 'ceremonial' atau sebagai simbol untuk keraian semata-mata adalah tersasar daripada peranannya yang sebenar. Peranan institusi Raja di negara kita jauh berbeza dengan Raja di England apabila fungsi Queen adalah sepenuhnya berbentuk 'ceremonial'.

Di sisi yang lain pula, Raja kita berbeza dengan kedudukan Raja di Arab Saudi iaitu Raja di negeri terbabit memiliki kuasa eksekutif dan kuasa mutlak yang tidak boleh dipersoalkan langsung.

Di negara kita, Raja mempunyai kuasa tersendiri mengikut peruntukan Perlembagaan tetapi menjalankan tugas serta mengambil tindakan di atas nasihat Perdana Menteri (Menteri Besar untuk negeri).

Artikel 38 (4) jelas menyatakan bahawa keistimewaan dan kedudukan Raja tidak boleh disentuh oleh mana-mana undang-undang kecuali dengan persetujuan Majlis Raja-Raja. Sultan dan Raja bukan ahli politik yang sentiasa menonjol diri di pentas politik. Namun, dalam sejarah tanah air, institusi Raja memainkan peranan cukup penting dalam mempertahankan hak dan kedudukan orang Melayu.

Sejarah membuktikan bahawa di dalam Perjanjian Persekutuan Tanah Melayu 1948, Majlis Raja-Raja diberi kuasa untuk meneliti pelbagai perkara berkenaan pentadbiran Kerajaan Persekutuan ketika itu. Raja seolah-olah bertindak sebagai wakil kepada rakyat untuk mengimbangi kuasa British waktu itu.

Beberapa institusi Melayu yang wujud hari ini seperti kedudukan Islam, bahasa Melayu, hak istimewa Melayu, tanah rizab Melayu dan Rejimen Askar Melayu Diraja adalah diperjuangkan oleh Raja Melayu kerana ketika itu parti politik Melayu belum wujud. Perkara terbabit adalah identiti dan jati diri negara yang dimaktubkan dikuatkuasakan dalam Perlembagaan dan undang-undang.

Justeru, cubaan mempertikai, apalagi cubaan menghapuskannya adalah suatu usaha jahat yang harus ditentang. Perlembagaan yang ada hari ini juga meletakkan peranan Majlis Raja-Raja mempunyai kuasa tertentu berdasarkan bidang kuasa diperuntukkan di bawah Perlembagaan Persekutuan, khususnya perkara 38(2) dan beberapa peruntukan lain.

Lebih jauh daripada itu, Perkara 38(2) Perlembagaan Persekutuan mengizinkan Raja-Raja membincangkan apa saja hal berkepentingan nasional. Namun, baginda ada caranya tersendiri. Misalnya, pada setiap kali sesi pembukaan sidang Dewan Rakyat, maka titah ucapan baginda turut menyentuh perkara berkaitan hal nasional termasuk menegur hal berkaitan pentadbiran kerajaan yang kemudiannya akan dibahas oleh ahli Dewan Rakyat.

Selaku institusi yang bertindak sebagai Kepala Utama Negara bagi Persekutuan (Artikel 32), maka tidak wajar bagi mana-mana pihak mempersoalkan kedudukan dan kedaulatan Raja-Raja, apatah lagi bersikap biadab dan tidak berakhlak terhadap baginda.

Kedudukan Yang di-Pertuan Agong sebagai Ketua Negara yang memayungi seluruh rakyat dan negeri di dalam persekutuan dan kedudukan Sultan-Sultan sebagai ketua negeri dan pelindung kepada rakyat harus dihormati semua pihak. Jangan kerana kebencian politik, maka Sultan dan Raja-Raja Melayu dicaci dan dihina.

Sayugia diingat, dengan ada institusi Raja inilah, maka negeri yang ada dalam persekutuan menikmati kestabilan, kemakmuran dan pembangunan. Raja juga adalah lambang kedaulatan negara. Kesetiaan kepada Raja dan negara adalah sebahagian daripada konsep 'kedaulatan' yang sudah wujud sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka.

Pencapaian dan keagungan Melaka sebagai pusat politik kesultanan Melayu dikaitkan secara langsung dengan kuasa, keperibadian dan wibawa Raja. Dari sini lahirlah lafaz kalimat 'daulat Tuanku' iaitu istilah konseptual dalam budaya dan politik Melayu. Yang nyata, proses dan organisasi pentadbiran kerajaan Kesultanan Melaka atau mana-mana kesultanan Melayu ketika itu akan berjalan dengan licin dan lancar apabila kuasa dan wibawa Raja dilaksana dengan baik.

Penulis ialah Ketua Unit Komunikasi Media di Jabatan Hal Ehwal Khas, Kementerian Penerangan