Tanpa raja, siapalah Melayu

Oleh Zaini Hassan

AHAD dan Isnin lalu, saya sekali lagi melalui pengalaman yang amat mendalam sebagai orang Melayu. Berada di istana raja Melayu yang penuh dengan adat istiadat. Adat istiadat Melayu yang begitu teliti dan tertib. Adat yang perlu dihormati oleh semua rakyat Malaysia, termasuk orang Cina, India mahupun sesiapa sekali pun.

Ia adalah pengalaman yang cukup teruja. Pengalaman yang memberi kesedaran mengenai kebesaran, ketaatsetiaan kita, rakyat Tanah Melayu ini, kepada raja-raja Melayu yang dikasihi.

Selain menyerah diri kepada Allah SWT yang tiada taranya, tiada yang lain untuk kita serahkan untung nasib bangsa kecualilah kepada raja-raja kita.

Raja Melayu ialah ketua agama Islam - agama yang majoriti daripada kita menyerah diri. Urusan adat istiadat Melayu dipegang erat oleh institusi diraja. Ia adalah amanah turun temurun ratusan tahun bermula daripada kesultanan Melayu Melaka kira-kira 500 tahun lalu.

Kisahnya mengenai adat istiadat Melayu diperturunkan kepada kita melalui karya agung orang Melayu, Sulalatus Salatin atau Sejarah Melayu.

Tun Seri Lanang atau Tun Muhammad, pembesar istana berketurunan bendahara-bendahara kerajaan Melayu Melaka dan Johor Lama adalah penulis asal karya itu pada 1612. Tun Seri Lanang diarahkan menulis oleh Sultan Abdullah Maayah Syah dengan titah:

''Bahawa beta minta diperbuatkan hikayat pada Bendahara peri persetua dan peri petuturan raja-raja Melayu dengan istiadat sekali; supaya diketahui segala anak cucu kita yang kemudian daripada kita, diingatkannya oleh mereka itu; syahadah beroleh faedahlah ia daripadanya." (A. Samad Ahmad "Sulalatus Salatin". Kuala Lumpur DBP hlm.3)

Tanpa titah raja itu, siapalah orang Melayu hari ini.

Saya berada di Istana Abu Bakar, Pekan Pahang untuk satu majlis adat istiadat kebesaran diraja.

Berada dalam Balairung Seri adalah satu kebanggaan. Adat Melayu Pahang berbeza sedikit dengan adat-adat Melayu negeri-negeri lain. Masing-masing mempunyai ciri-ciri tersendiri.

Adat Melayu Pahang penuh dengan ketelitian yang cukup halus. Ikatan sampinnya cukup tertib dan mempunyai simpulan unik. Apabila semua orang Melayu memakai baju Melayu ikatan sampin, bertanjak Kesultanan Pahang, masing-masing berasa bangga.

''Inilah kebanggaan orang Melayu Pahang," kata Abdullah Sulaiman atau dikenali di Istana Abu bakar sebagai Pak Dol, tukang pakai sampin ikatan Pahang yang bersimpul erat itu. Beliau yang sudah bersara setelah berkhidmat selama 45 tahun sebagai penjaga barang-barang adat dan istiadat, kini memberi khidmat memakaikan pakaian adat resam Pahang kepada tetamu istiadat istana. Pak Dol mula berkhidmat pada 20 Mei 1965 di bawah Alharhum Sultan Abu Bakar.

Sambil memakaikan sampin, Pak Dol cukup mesra dengan kata-katanya. Kata-katanya cukup berisi, penuh dengan simpulan bahasa dan peribahasa lama.

Melihatkan semua yang dipakainya tertekan, muka berkerut takut lambat ke majlis istiadat, Pak Dol berbicara: ''Berbuku-buku, beruas tidak…" Beliau kemudian bercerita mengenai kisah ular dan helang yang berakhir dengan ''alah bisa tegal biasa'' yang membawa erti ikatan sampin Pahang bukannya susah, jika tahu caranya. Moral cerita beliau ialah: serahkan kepada Pak Dol untuk mengikatnya dan insyaAllah tiada siapa pun yang terlewat.

Coloteh bersahajanya menjadikan semua yang dipakaikan sampin dan tanjak tidak tertekan untuk menunggu masuk ke Balairung Seri sebelum istiadat bermula.

Di Balairung Seri istiadat bermula dengan penuh khusyuk. Raptai sehari sebelum itu telah ditaklimatkan oleh Yang DiHormati Orang Kaya Indera Pahlawan Pahang, Datuk Seri Wan Abdul Wahid Wan Hassan dan Yang Mulia Datuk Paduka Maharaja Lela, Yang Hormat Dato' Seri Perkasa, Tengku Dato' Asmawi Tengku Hussin. Cukup teliti penerangan mengenai ketertiban berada dalam balai itu. Cara pergerakan kaki, langkah bertertib, sehinggalah kepada cara berpakaian dan bertegur sapa dengan Duli Yang Maha Mulia Sultan.

Pada hari kemuncak semuanya berjalan lancar. Istiadat dalam Balairung Seri berakhir kira-kira dua jam, kemudian berpindah di Dewan Santapan Tengah Hari.

Di situlah rakyat jelata beramah mesra dengan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Sultan Pahang, Sultan Haji Ahmad Shah - sultan yang dikenali ramai sebagai sultan berakyat di hati.

Keramahan baginda berdua cukup hebat. ''Saya adalah pembaca Utusan Malaysia," tegur perlahan tuanku kepada saya.

Baginda berdua dengan Duli Yang Maha Mulia Sultanah Pahang, Sultanah Hajjah Kalsom tidak putus-putus mencemar duli bergambar dengan rakyat jelata selepas majlis santapan. Santapan yang berakhir dengan juadah pencuci mulut istimewa Istana Pahang, puding raja - campuran kuah krim manis kuning berisi pisang salai dan jala mas cukup enak.

Ternyata keramahan kesultanan Pahang tiada taranya. Kebawah Duli Yang Teramat Mulia Tengku Mahkota Pahang, Tengku Abdullah Al-Haj bersama-sama kaum kerabat termasuk YAM Tengku Kamaruzzaman Ibni Alharhum Sultan Sir Abu Bakar, adinda Sultan Pahang turut bersama-sama beramah mesra dengan tetamu dan rakyat jelata.

Pengalaman indah dan istimewa berada di Istana Abu Bakar mengingatkan kembali kepada kebesaran raja-raja yang memegang erat adat resam Melayu. Ia perlu dipertahankan sampai bila-bila.

Amat malang, jika ada pihak yang mula mempertikaikan titah baginda raja-raja Melayu. Orang Melayu sepatutnya tidak bersikap biadap terhadap institusi itu. Raja ialah instituisi Melayu. Jika raja disanggah bermakna Melayulah disanggah.

Ingatlah sekali lagi: Tanpa raja, siapalah Melayu.

Menjunjung kasih Tuanku!