Keselamatan rakyat, kelangsungan alam sekitar taruhan pembangunan nuklear

2010/05/25
KIRA-KIRA 24 tahun lalu, bumi Ukraine, ketika itu di bawah Kesatuan Soviet, dikejutkan dengan kejadian letupan di loji jana kuasa nuklear Chernobyl berikutan kegagalan reaktor keempatnya.

Kejadian yang berlaku pada 26 April 1986 itu menyebabkan kepulan asap radioaktif memasuki ruang udara sebelum menyelubungi kawasan berdekatan, termasuk di bandar Pripyat. Asap dan debu radioaktif itu kemudian bergerak meliputi sebahagian kawasan barat Kesatuan Soviet dan sebahagian kawasan timur, barat dan utara Eropah, memaksa lebih 336,000 penduduk Ukraine, Belarus dan Russia dipindahkan. Dilaporkan beribu-ribu nyawa terkorban ekoran kejadian itu, akibat terdedah kepada radiasi dan kemudian ramai lagi mati disebabkan kanser dan komplikasi lain. Begitulah dahsyatnya risiko membabitkan kejadian loji jana kuasa nuklear.

Sehingga hari ini, Chernobyl diklasifikasikan sebagai tragedi terburuk dalam sejarah peradaban manusia sejagat dan menjadi satu-satunya kejadian tahap ketujuh dalam ‘International Nuclear Event Scale’.

Rentetan daripada fakta sejarah itu, tidak hairanlah kenapa sebilangan besar rakyat, individu atau pertubuhan bukan kerajaan (NGO), memberikan reaksi pelbagai mengenai cadangan pembinaan jana kuasa nuklear pertama di negara ini pada 2021.

Persoalan pokok yang menjadi perhatian ialah adakah loji jana kuasa nuklear yang akan dibina itu selamat dan bagaimana sisa buangan radio aktifnya diuruskan?
Beberapa saintis merumuskan opsyen nuklear sebagai sumber tenaga elektrik pasca 2020 tidak boleh ditolak selepas negara diramalkan mengalami krisis tenaga jika masih bergantung kepada sumber fosil yang semakin menyusut.

Hakikatnya, teknologi nuklear bukanlah perkara asing kepada Malaysia kerana negara ini mempunyai reaktor nuklear, Reaktor Triga Puspati (RTP) yang beroperasi sejak 1982 bagi tujuan pembangunan dan penyelidikan dalam bidang perubatan, pertanian dan kajian neutron.

Malaysia juga dikatakan mempunyai jumlah pakar nuklear tertinggi di rantau Asia Tenggara dengan kebanyakannya bertugas di Agensi Nuklear Malaysia, sebelum ini dikenali sebagai Institut Penyelidikan Teknologi Nuklear Malaysia (MINT).

Syarikat utiliti negara, Tenaga Nasional Berhad (TNB) meramalkan keperluan kepada sumber tenaga alternatif bagi menjana elektrik semakin kritikal menjelang 2019 selepas sumber fosil khususnya gas semakin menyusut dan tidak lestari.

Menteri Tenaga, Teknologi Hijau dan Air, Datuk Seri Peter Chin pada 4 Mei lalu mengumumkan kerajaan berhasrat meneruskan projek nuklear yang pernah ditangguhkan pada 1970-an bagi menampung permintaan tenaga yang semakin meningkat ekoran peningkatan populasi dan kepesatan ekonomi.

Loji jana kuasa nuklear yang dicadang dibina pada 2021 dengan anggaran kos RM9.75 bilion mempunyai jangka hayat 50 hingga 70 tahun.

Saintis Jabatan Sains Nuklear Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), Prof Datuk Dr Sukiman Sarmani, berkata pembinaan loji jana kuasa nuklear itu tertakluk kepada syarat ketat Agensi Tenaga Atom Antarabangsa (IAEA) bagi memastikan pembinaannya mengikut spesifikasi keselamatan ditetapkan.

Beliau berkata pembinaannya juga memerlukan persediaan awal, sekurang-kurangnya 10 tahun, bagi memastikan aspek keselamatan, sumber manusia dan lokasinya diperincikan, selain pembinaannya juga memakan masa lama.

“Reaktor yang akan kita bina ialah rektor generasi ketiga... Ia tidak sama seperti reaktor generasi pertama pada 1970-an, termasuk di Chernobyl. Reaktor generasi ketiga lebih selamat dan kurang campur tangan manusia,” kata Prof Sukiman menjelaskan kejadian di Chernobyl berlaku disebabkan kesilapan manusia, bukannya teknologi terbabit.

Secara ringkasnya, jana kuasa nuklear akan menggunakan uranium dalam bentuk isotop untuk menghasilkan haba yang banyak daripada beberapa siri tindak balas sebelum haba itu digunakan untuk memutarkan turbin menghasilkan elektrik.

Ketika ini, lebih 80 peratus daripada penjanaan elektrik negara bergantung kepada sumber konvensional fosil, iaitu gas (60 peratus) dan arang batu (24 peratus) dengan selebihnya dijana daripada hidro dan biomas.

Ini bermakna sumber tenaga alternatif untuk menjana elektrik masih rapuh dengan sebahagian besarnya bergantung kepada bahan api fosil yang tidak lestari dan tidak mesra alam. Keadaan ini bertentangan dengan hasrat Malaysia yang mahu bergerak ke arah ekonomi karbon-rendah bagi menangani perubahan iklim dunia akibat pembebasan karbon dioksida antara lain, melalui pembakaran bahan api fosil.

Malaysia juga menetapkan sasaran mengurangkan 40 peratus emisi karbonnya dan komitmen itu dinyatakan Perdana Menteri, Datuk Seri Najib Razak pada Persidangan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB) Mengenai Perubahan Iklim di Copenhangen, Denmark, akhir tahun lalu.

Menteri Tenaga, Teknologi Hijau dan Air sebelum ini dilaporkan berkata, jika projek jana kuasa nuklear itu dimuktamadkan, Malaysia akan menggunakan teknologi nuklear dari Korea Selatan, China, Perancis atau Jepun.

Jika projek opsyen nuklear itu diteruskan, seorang pakar tenaga boleh diperbaharui Institut Penyelidikan Tenaga Suria (SERI), Dr Mohamad Yusof Sulaiman mencadangkan kepada kerajaan supaya menggunakan ‘Pressurised Water Reaktor’ (PWR) berbanding ‘Boiling Water Reactor’.

“Kedua-duanya ialah rektor generasi ketiga, tetapi PWR lebih selamat,” katanya yang sebelum ini mencadangkan teknologi kuasa angin ‘offshore’ dikaji sebagai sumber tenaga alternatif sebelum opsyen nuklear digunakan.

Profesor Kejuruteraan Kimia, Prof Dr Hamdani Saidi, berkata antara kelebihan nuklear ialah ia tidak membebaskan gas rumah hijau dan mengeluarkan tenaga yang tinggi (bermakna lebih banyak elektrik dijana) berbanding sumber tenaga lain.

“Kosnya juga lebih kompetitif berbanding bahan api fosil,” kata Hamdani yang juga Pengarah Kampus Antarabangsa Universiti Teknologi Malaysia (UTM) Kuala Lumpur.

Media pada Jun 2008 melaporkan wujud tarikan untuk menggunakan tenaga nuklear sebagai sumber tenaga elektrik memandangkan kosnya hanya AS$1.72 per kilo watt berbanding AS$9.63 menggunakan petroleum dan AS$6.75 bagi gas.

Hamdani bagaimanapun, mengakui kos permulaan bagi pembinaan jana kuasa nuklear agak tinggi.

Selain aspek keselamatan loji jana kuasa nuklear, antara perkara yang menjadi kebimbangan sebahagian besar masyarakat ialah mengenai pengurusan sisa bahan radioaktif yang dihasilkan.

Isu sama mendapat perhatian beberapa NGO antaranya ‘Centre for Environment, Technology and Development’ yang dilaporkan berkata pembinaan jana kuasa nuklear itu mendatangkan risiko melalui pembuangan sisa radioaktifnya.

Tidak dinafikan sememangnya wujud perkembangan dalam teknologi penyimpanan sisa radioaktif, namun pihak berwajib misalnya, Agensi Nuklear Malaysia perlu memberi penerangan yang telus mengenai perkara ini.

Ini bagi memastikan kejadian membabitkan ‘rare earth processing plant’ di Bukit Merah, Ipoh, yang mendapat tentangan ramai pihak pada pertengahan 1980-an tidak berulang lagi.

Dalam kejadian itu, ‘rare earth processing plant’ milik syarikat Asian Rare Earth (ARE) yang mengekstrak itrium (sejenis unsur nadir bumi) daripada monazit ditutup pada Januari 1994 selepas didakwa antara lain, tidak menepati standard penyimpanan sisa buangan radioaktif.

Dalam hal ini, pihak terbabit termasuk kerajaan harus sedar dalam memenuhi keperluan bekalan tenaga untuk memacu ekonomi negara, aspek keselamatan rakyat dan kelangsungan alam sekitar tidak boleh diperjudikan dengan kajian mendalam perlu dilakukan.

Apa yang penting, pertimbangan untuk meneruskan opsyen nuklear perlu berlandaskan kepada pelbagai faktor dengan memastikan negara benar-benar berkeupayaan menguruskan sebuah loji nuklear dengan efisien dan selamat bagi mengelak kejadian seperti di Chernobyl berlaku di sini. – Bernama